با توجه به بحث اخیر انتقال گاز ایران به افغانستان اگر این طرح مد نظر باشد و امریکایی‌ها نیز از حضور و مشارکت ایران در تاپی ممانعت نکنند میتوان منتظر حضور بیشتر حامیان و بازیگران در حمایت از تاپی و اجرای ان بود.
بیان رخداد:
موافقتنامه تاپی سه سال پیش از سوی حامد کرزی، قربان قلی بردی محمد اف، رؤسای جمهور افغانستان و ترکمنستان و آصف علی زرداری رییس جمهور پیشین پاکستان و مورلی دیورا وزیر انرژی هند، به امضا رسید. اخیرا نیز پروژه خط لوله گازی تاپی توسط نمایندگان چهار کشور پاکستان، ترکمنستان، افغانستان و هند و با حضور نماینده بانک آسیا، در عشق آباد امضا شد. همچنین در ۱۹ سرطان/تیرماه ۱۳۹۲(۱۰ جولای ۲۰۱۳) مقامات چهار کشور ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند در عشق آباد پایتخت ترکمنستان نشستی را برگزار کردند تا تأسیس خط لوله (تاپی)را که در سال ۲۰۱۰ امضا کرده بودند، نهایی کنند. در واقع سه کشور افغانستان، پاکستان و هند در حال حاضر خریداران رسمی گاز از ترکمنستان هستند. در این حال عشق آباد قرار است روزانه سه میلیارد و دوصد میلیون فوت مربع گاز به اسلام آباد، کابل و دهلی نو ارسال کند. خط لوله انتقال گاز تاپی که از منطقه دولت آباد ترکمنستان شروع میشود، پس از ۱۴۷ کیلومتر در خاک این کشور، به طول ۷۳۵ کیلومتر از طریق ولایت‌های هرات، فراه، هلمند و قندهار تا پاکستان امتداد مییابد. این پروژه، پس از ٨٠٠ کیلومتر در خاک پاکستان که از طریق کویته به ایالت پنجاب این کشور میرسد، در منطقه (فاضیلکا)در هندوستان به پایان میرسد. هزینه این خط لوله حدود ۱۷۰۰ کیلومتری بالغ بر هفت تا نه میلیارد دالر برآورد شده و قرار است ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز را در سال انتقال دهد. در این بین با توجه به نشست اخیر و امضا توافق بین چهار کشور در تعیین مشاور برای اجرای طرح خط لوله گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند و سازمان‌دهی امور ایجاد کنسرسیوم بینالمللی تامین مالی این طرح و سایر امور اداری و سازمانی اکنون این خط لوله وارد فاز دیگری شده است. در این نوشتار با توجه به وضعیت کنونی خط لوله به بررسی چالشها و چشم انداز فراروی این خط لوله میپردازیم.
تحلیل رخداد:
این پروژه منافع زیادی برای کشورهای دخیل چون دسترسی به بازارهای جدید، تقویت امنیت انرژی، فرصت‌های شغلی، تاثیر بر همکاری‌های منطقه‌ای و توسعه و دیگر ابتکارهای عمل در جهت برقراری ثبات و امنیت در منطقه دارد. چنانچه افغانستان پس از تکمیل پروژه (تاپی)، ۵٠٠ میلیون متر مکعب گاز در ده سال اول، یک میلیارد متر مکعب در ده سال دوم، و ١.۵ میلیارد متر مکعب گاز را در ده سال سوم از ترکمنستان خریداری خواهد کرد. در کنار این نیز افغانستان جدای از برخوردار بودن از نقش ترانزیت و حق آن (سالانه ۴۰۰ میلیون دالر) نیاز گازی خود را تامین می کند. به علاوه هند و پاکستان که به شدت خواهان تامین گاز مورد نیاز خود هستند میتوانند از این گاز در حوزه اجتماعی، شهری و صنعتی خود بهره برده و سهم هر یک از کشورها از گاز ترانزیتی با این خط لوله روزانه یک میلیارد و ٣٢۵ میلیون فوت مکعب است. در بعد دیگری ساخت خط لوله تاپی در صورت اجرایی شدن، جهش بزرگی در ارز آوری ترکمنستان و افزایش منابع متعدد گازی خود و خطوط لوله صادراتی اش خواهد بود. در این بین تاپی از پشتیبانی گسترده ایالات متحده به عنوان بخشی از راهبرد (جاده‌ی ابریشم جدید) برای توسعه افغانستان از طریق ارتباطات زیرساختی منطقه‌ای و جایگزینی برای خط لوله گاز ایران و پاکستان برخوردار است و در این راستا فشارهایی نیز به پاکستان وارد شده است اما همچنان چالشهای تاپی نه تنها برطرف نشده است بلکه فراروی این خط لوله است.
چالش مالی:
در واقع هر چند سالها این خط مورد نظر بسیاری از بازیگران بوده است اما وجود مشکلات و متغیرهای سیاسی مانع از سرمایه گذاری شرکت‌ها و دولت‌ها تا کنون در این حوزه شده است. یعنی هر چند شرکت‌ها و مراکزی بین المللی همچون بانک توسعه آسیا، بانک دولتی هند (اس. بی. آی) دویچه بانک آلمان، بانک مکوری استرالیا، بانک‌های اگزیم، سیتی گروپ و مورگان استنلی امریکا و شرکت‌های روسی و چینی برای مشارکت در اجرای خط لوله تاپی نیز ابراز تمایل کرده اند و ترکمنستان نیز به منظور دعوت از سرمایهگذاران برای مشارکت در این پروژه، تورهای تجاری- اقتصادی را در مراکز مالی و بانکی از جمله اروپا، دوبی، امریکا و... برگزار کرده است، اما هنوز سرنوشت تامین منابع مالی این خط لوله مشخص نیست. چنانچه هرچند بانک توسعه آسیا به عنوان مشاور خط لوله گازی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان- هند (تاپی) تعیین شده است تا کشورهای حاضر در این پروژه را در جذب یک کنسرسیوم تجاری برای ساخت، اجرا و مدیریت این خط لوله، برگزاری مناقصه و.. تلاش کند، اما باید گفت وضعیت کنونی منطقه و لحاظ متغیرهای امنیتی و سیاسی در این خط لوله و تنشهای سیاسی بین کشورهایی چون پاکستان با هند و تردیدهای سرمایه گذاران مالی در این حوزه را به همراه داشته است. در این بین هر چند حمایت امریکا از این خط لوله ادامه دارد و حتی سخن از احتمال مشارکت و سرمایه‌گذاری (شرکت نفت و گاز شورون)امریکا در پروژه خط لوله گاز تاپی میرود، اما هنوز چالش سرمایه گذاری باقی است.
چالش امنیتی:
در واقع مساله‌ی امنیتی یک نگرانی جدی در بخش ساخت خط لوله و عملیات گازرسانی است. یعنی با توجه به عبور تاپی از غرب و مناطق جنوبی افغانستان و ولایت‌های هلمند، هرات و قندهار و منطقه بلوچستان پاکستان مشکلات امنیتی این پروژه تنها به همکاری کامل همه بازیگران و کشورهای ذینفع منطقه قابل حل است. در این بین اوضاع امنیتی افغانستان، خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در کنار مسیر ۷۵۰ کیلومتری خط لوله در افغانستان و گذر از مناطق تحت نفوذ طالبان و گروههای شورشی و تندرو در افغانستان و پاکستان چالش امنیت را تداوم بخشیده است.
چالش سیاسی و نگاه کشورهای به خط لوله: هر چند امریکا و کشورهای دیگری از خط لوله تاپی حمایت کرده اند، اما با توجه به چالشهایی در روابط پاکستان- هند و افغانستان- پاکستان کشورها نگران سوء استفاده بازیگران رقیب از این خط لوله و امتیاز گیری در مسائلی چون خط دیورند هستند. در کنار این چین علاقمند است تا به‌عنوان اصلی‌ترین واردکننده گاز ترکمنستان باقی بماند و علاقمند تقویت نفوذ امریکا در افغانستان و پاکستان و نقش بندر گوادار در پروژه تاپی نیست. کشورهای اروپایی هم چندان علاقه‌ای به این خط لوله ندارند و خواهان اجرایی شدن خط (ترانس کاسپین)هستند. روسیه نیز به دلیل عدم تمایل به ایجاد مسیرهای گاز ترکمنی به جنوب خواستار افزایش نقش ترکمنستان و افزایش مسیرهای صادراتی ترکمستان نیست. ایران نیز هر چند تاپی را رقیبی برای خط لوله صلح میداند و از رویکرد حذفی امریکا در این پروژه ناخرسند است اما با توجه به پیوندهای گوناگون با افغانستان مخالفتی با آن ندارد.
چشم انداز رخداد:
آنچه مشخص است هر چند خطوط لوله انرژی یکی از مهمترین عوامل پیوند دهنده جغرافیایی و آمیختگی امنیتی سیاست و امنیت کشورها و از عوامل تاثیرگذار در امنیت دست جمعی و هم گرایی است. اما تاپی همچنان با چالشهایی روبرو است. در این بین آینده این خط لوله به گذار حامیان و چهار کشور دخیل در رفع چالشها مرتبط است. در این بین باید گفت هر چند امریکا یکی از حامیان عمده این طرح به شمار میرود، اما تمایل شدیدی به سرمایه گذاری در آن ندارد و حمایت علنی آن از ساخت این خط لوله، به معنای تلاش‌های عملی کاخ سفید و شرکت‌های انرژی امریکا و غرب نخواهد بود. در این بین با توجه به متغیرهای دخیل باید گفت در وضعیت و شرایط کنونی منطقه و کاهش تنش بین ایران و امریکا اگر سیاست (همه چیز در منطقه بدون ایران) امریکا و کاهش فشار بر پاکستان برای کنار گذاشتن خط لوله کاهش یابد میتوان گفت تمایل پاکستان به اجرای تاپی کمتر میگردد. در این حال با توجه به بحث اخیر انتقال گاز ایران به افغانستان اگر این طرح مد نظر باشد و امریکایی‌ها نیز از حضور و مشارکت ایران در تاپی ممانعت نکنند میتوان منتظر حضور بیشتر حامیان و بازیگران در حمایت از تاپی و اجرای آن بود.
نویسنده: فرزاد رمضانی بونش/پیام آفتاب
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/1389
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
